Jak przeprowadzić referendum?
Trzeba odczekać 10 miesięcy od wyborów, po upływie których można dokonać próby zmian na szczytach władzy.
Wyniki wyborów samorządowych w wielu małopolskich gminach pokazały jak silne w nich grupy stanowi opozycja. Niejednokrotnie sięga ona powyżej 40%. Liczba ta świadczy o tym jak wiele osób nie popiera dopiero co wybranego burmistrza miasta czy wójta gminy. Po ogłoszeniu wyników często słychać głosy zmartwionych mieszkańców, którzy sądzą, że na kolejną zmianę władzy znów trzeba będzie czekać następne cztery lata. Nic bardziej mylnego, ponieważ prawo stanowi zupełnie inaczej. Dopuszcza ono mianowicie tzw. referendum, w którym, już po 10 miesiącach sprawowanej przez prezydenta miasta, burmistrza czy wójta władzy, można, na wniosek mieszkańców, przeprowadzić referendum, którego wynik decyduje o jego odwołaniu lub pozostaniu na stanowisku.
Trzeba zatem odczekać 10 miesięcy, po upływie których można dokonać próby zmian na szczytach władzy. Warto wówczas postawić na osoby bezpartyjne, pozbawione układów – niezależne, ale odpowiedzialne i posiadające chęci do działania.
Z inicjatywą przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania burmistrza lub wójta , na wniosek mieszkańców, ma prawo wystąpić:
• grupa 5 osób posiadających prawo wybierania rady danej gminy,
• statutowa struktura terenowa partii politycznej działającej w gminie,
• organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej gminy.
O inicjatywie przeprowadzenia referendum należy powiadomić burmistrza lub wójta oraz komisarza wyborczego. Inicjator referendum powinien też podać do wiadomości mieszkańców gminy, na swój koszt, w sposób zwyczajowo w niej przyjęty, informację na temat tego, czego ma dotyczyć referendum oraz o przyczynach uzasadniających odwołanie burmistrza czy wójta.
W ciągu 60 dni od powiadomienia burmistrza lub wójta należy zebrać podpisy mieszkańców popierających tą inicjatywę. Aby referendum mogło zostać zorganizowane, inicjatywę musi poprzeć co najmniej 10% osób uprawnionych do głosowania.
Podpisy zbiera się na kartach zawierających:
• informacje o przedmiocie zamierzonego referendum oraz o tym, że poparcia nie można wycofać,
• nazwiska i imiona członków grupy inicjatywnej oraz imię, nazwisko i miejsce zamieszkania pełnomocnika – jeżeli inicjatorem referendum jest grupa obywateli,
• nazwę i adres siedziby statutowej struktury terenowej partii politycznej lub organizacji społecznej oraz imię, nazwisko i adres zamieszkania pełnomocnika – jeżeli inicjatorem referendum jest partia polityczna lub organizacja społeczna.
Mieszkaniec gminy popierający wniosek o przeprowadzenie referendum powinien podać na karcie nazwisko, imię, adres zamieszkania i numer ewidencyjny PESEL oraz potwierdzić te dane własnoręcznym podpisem.
Po zebraniu podpisów inicjator referendum powinien przekazać komisarzowi wyborczemu wniosek o przeprowadzenie referendum wraz z kartami zawierającymi podpisy osób popierających tą inicjatywę i informacją o spełnieniu obowiązku poinformowania mieszkańców o planowanym głosowaniu.
Wniosku o przeprowadzenie referendum nie można złożyć:
• przed upływem 10 miesięcy od wyboru burmistrza lub wójta,
• później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem kadencji,
• przed upływem 10 miesięcy od poprzedniego referendum.
Komisarz wyborczy w ciągu 30 dni od złożenia wniosku ma obowiązek wydać postanowienie o przeprowadzeniu referendum lub odrzuceniu wniosku (gdy zawiera on niedające się usunąć uchybienia: inicjator referendum nie wywiązał się z obowiązku poinformowania mieszkańców o planowanym referendum lub zebrano niewystarczającą liczbę podpisów lub minął już termin na ich zebranie). W przypadku drobniejszych uchybień komisarz powinien zwrócić wniosek, nakazując ich usunięcie w terminie 14 dni.
Na postanowienie komisarza wyborczego odrzucającego wniosek o przeprowadzenie referendum przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
O terminie referendum decyduje komisarz wyborczy w postanowieniu o jego przeprowadzeniu. Głosowanie powinno odbyć się w dzień wolny od pracy w ciągu 50 dni od opublikowania postanowienia komisarza o przeprowadzeniu głosowania w wojewódzkim dzienniku urzędowym albo uprawomocnienia się wyroku sądu administracyjnego, uwzględniającego skargę na decyzję komisarza o odrzuceniu wniosku mieszkańców w sprawie referendum lub niedotrzymaniu terminu na rozpatrzenie wniosku.
Referendum jest ważne, jeżeli do urn poszło co najmniej 3/5 głosujących spośród tych, którzy uczestniczyli w wyborach, w których wybierano burmistrza lub wójta. Burmistrz, wójt zostanie odwołany, gdy spośród ważnych głosów więcej będzie za odwołaniem niż przeciw.
Wygaśnięcie mandatu burmistrza czy wójta oznacza też odwołanie jego zastępców. Do czasu nowych wyborów obowiązki burmistrza czy wójta pełni osoba wyznaczona przez premiera. Premier powinien też niezwłocznie zarządzić wybory przedterminowe.
Jeżeli jednak wniesiono protesty przeciwko ważności referendum, do czasu ich rozpoznania przez sąd nie zarządza się wyborów.
Protest może wnieść każdy uprawniony do wzięcia udziału w referendum, jeżeli uzna, że doszło do naruszenia ustawy z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym i mogło to wywrzeć istotny wpływ na wynik głosowania. Protest należy skierować na piśmie do sądu okręgowego w terminie 7 dni od ogłoszenia wyników w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Sąd powinien rozpatrzyć protest w ciągu 14 dni. Na orzeczenie sądu okręgowego zainteresowanemu, komisarzowi wyborczemu i przewodniczącemu komisji wyborczej przysługuje w terminie 7 dni od daty jego doręczenia zażalenie do sądu apelacyjnego, które powinno być rozpatrzone w ciągu 30 dni.
Jeżeli referendum będzie przeprowadzone na wniosek rady gminy z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium i będzie ważne, a więcej ważnych głosów zostanie oddanych przeciw odwołaniu burmistrza lub wójta niż za, to rada zostaje rozwiązana